‘Iets repareren wat niet kapot is’

In aanloop naar verkiezingen doen partijen en politici allerlei uitspraken die gericht zijn op stemmenmaximalisatie. Maar ‘afspiegeling van de samenleving in bestuur en toezicht is niet logisch en niet wenselijk’, constateert Frank van den Heuvel, maatschappelijk ondernemer en professioneel toezichthouder.

In verkiezingsprogramma’s komen op het gebied van governance interessante, boeiende, creatieve, maar ook onduidelijke en onuitvoerbare ideeën naar voren. Rode draad is vaak ‘kiezers binnenhalen’. Nieuw Sociaal Contract (NSC), de partij met lijsttrekker Pieter Omtzigt, spreekt de wens uit dat de raden van toezicht van grote bedrijven en organisaties een afspiegeling zijn van de Nederlandse samenleving. Dit programmapunt roept veel vragen op. In aanloop naar verkiezingen doen partijen en politici allerlei uitspraken die gericht zijn op stemmenmaximalisatie. Dat is logisch, want met stemmen win je zetels, invloed en macht. Echter, het is wel zo eerlijk om te komen met programmapunten die duidelijk, realistisch en uitvoerbaar zijn. Het genoemde programmapunt van NSC is letterlijk: ‘We vinden het wenselijk dat bestuurskamers en raden van toezicht van grote bedrijven en organisaties een afspiegeling zijn van de Nederlandse samenleving’. Hier kunnen we veel vragen bij stellen. Allereerst: wenselijk vinden. Wat wil je nu? Iets bereiken of op zijn beloop laten? Ingewikkelder wordt het wat betreft het begrip ‘afspiegeling van de Nederlandse samenleving’. Dat klinkt altijd sterk inclusief, iedereen mag meedoen en we willen iedereen betrekken. Maar wat bedoelt NSC hier precies mee? Hier kom je namelijk nooit uit, omdat de samenleving zo pluriform en veelzijdig is, dat een afspiegeling hiervan op bestuurs- of toezichtniveau onmogelijk is. En ook: hoe loopt deze afspiegeling? Langs provincies? Langs expertisegebieden? Klasse? Opleidingsniveaus? Culturele achtergrond? Religie? Etc., etc. Dan krijgen we onwerkbaar omvangrijke raden van bestuur en directies en megalomane raden van commissarissen (ik neem aan dat NSC als het over bedrijven gaat raad van commissarissen bedoelt) en raden van toezicht. Terwijl de terechte trend is dat deze raden juist kleiner van omvang worden. Als NSC bedoelt dat, bijvoorbeeld, een raad van commissarissen de relevante kennis- en archetypen aan boord moet hebben van voorzitter, financieel persoon, governance/ juridisch deskundige, iemand die de corebusiness kent en doorgrondt en iemand die meer nieuwe media en dergelijke begrijpt, dan kunnen we zeggen dat dit al het geval. Daar hebben we geen nieuwe regels voor nodig. Man/ vrouw is ook al lang geen issue meer en zo zijn er meer aspecten. Kwaliteit is en blijft het hoofdcriterium; terecht!

Afspiegeling

Verder kan ‘afspiegeling’ ook erg subjectief beoordeeld worden. Er is altijd wel een groep die zich niet herkent en niet afgespiegeld is in een bestuur of toezichthoudend orgaan. Kan de onderneming of de grote organisatie dan voor de rechter gedaagd worden? Ondergraven we hiermee dan niet ook de positie en bevoegdheden van de ledenvergadering en de aandeelhoudersvergadering? En, ook onduidelijk, welke ‘grote bedrijven en organisaties’ bedoelt NSC? Wat is groot? Gaat het om beursfondsen of ook om familiebedrijven? Moeten familiebedrijven dan, afspiegelend, ook telgen van andere families aan boord halen in het bestuur? Hoe gaat dat met grote organisaties als woningcorporaties, ziekenhuizen en onderwijsinstellingen? Met afspiegelingscolleges op bestuurs- en toezichtniveau creëer je de verkeerde discussies en mogelijk zelfs nieuwe bureaucratie. Dat wilde Omtzigt toch altijd vermijden? En stel dat NSC deze ‘wens’ als beleidsvoornemen in het regeerakkoord krijgt, hoe gaat hij dit realiseren? Afdwingen? Weer meer wetten, regels en overheidsdominantie. Met deze potentieel nieuwe regel vanuit de overheid probeert NSC iets te repareren wat niet kapot is.

Bibberen van idee

Simpel gezegd: grote en kleine bedrijven, grote en kleine organisaties moeten kwalitatief goed bestuur en toezicht hebben. Doelen-Stoelen-Smoelen. Niks afspiegeling: goede mensen, die het doel van onderneming, ziekenhuis en school kunnen realiseren vanuit hun positie. Overigens is ook het parlement een vertegenwoordiging en geen afspiegeling van het Nederlandse volk. En wat betreft NSC’s ‘wenselijk voorstel’: ik durf te zeggen dat er zonder deze nieuwe regel een grote variatie aan mensen in de bestuurskamers en toezichtorganen zit. Daar is geen wetgeving voor nodig; en zeker geen vaag ‘wensdenken’, dat nu enkel opgeschreven lijkt om kiezers te winnen. Tot slot ook nog een vraag met betrekking tot het meest besproken beursfonds van dit moment: Ajax. Hoe gaat die bestuurskamer en raad van commissarissen er uit zien als Omtzigt aan de macht is? En soms ben ik ook heel zenuwachtig dat Ajax mij, als uit Brabant afkomstige Haagse hockeyer en PSV-aanhanger (vier diversiteitsvinkjes!), dan gaat bellen in de drang naar afspiegeling. Of ik in de raad van commissarissen van Ajax wil komen. Ik bibber al bij het idee.